Στη σύγχρονη εποχή, η λειτουργία “swipe right” στις εφαρμογές γνωριμιών έχει καθιερωθεί ως συνώνυμο της ερωτικής έλξης και της αναζήτησης συντρόφου. Ωστόσο, η εν λόγω πρακτική δέχεται πλέον έντονη κριτική.
Την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, όπως αναφέρεται στο nationalgeographic.com έξι άτομα κατέθεσαν αγωγή εναντίον δημοφιλών εφαρμογών γνωριμιών, ισχυριζόμενα ότι τα χαρακτηριστικά αυτών των εφαρμογών είναι «εθιστικά και θυμίζουν παιχνίδι», με σκοπό να διατηρούν τους χρήστες σε μια συνεχή «δυναμική πληρωμής για χρήση».
Η εταιρεία Match Group, ιδιοκτήτρια αρκετών γνωστών πλατφορμών διαδικτυακών γνωριμιών και εναγόμενη στην υπόθεση, απέρριψε πλήρως τις κατηγορίες, χαρακτηρίζοντας την αγωγή ως «γελοία και παντελώς αβάσιμη».
Ωστόσο, η υπόθεση έχει επαναφέρει στο προσκήνιο έναν ευρύτερο προβληματισμό: Πρόκειται πράγματι για εθιστικά προϊόντα;
Και εάν παρατηρούνται παθολογικές συμπεριφορές, οφείλονται περισσότερο στις ίδιες τις εφαρμογές ή στην ευρύτερη δυσκολία διαμόρφωσης υγιών τεχνολογικών συνηθειών;
Δες εδώ ποια είναι τα καλύτερα dating apps
Τι συμβαίνει κατά τη χρήση του “swipe”;
Η προσδοκία ότι το ιδανικό ταίρι μπορεί να προκύψει με μια απλή κίνηση αποτελεί ισχυρό κίνητρο.
Η δρ Helen Fisher, βιολογική ανθρωπολόγος και ερευνήτρια στο Kinsey Institute του Πανεπιστημίου Ιντιάνα, δηλώνει ότι «ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι επιρρεπής στον εθισμό, ιδιαιτέρως σε ό,τι αφορά τον έρωτα». Σύμφωνα με την ίδια, οι εφαρμογές αυτές «προσφέρουν το μεγαλύτερο έπαθλο της ζωής».
Ο δρ Elias Aboujaoude, καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, επισημαίνει ότι οι εφαρμογές δημιουργούν ένα αίσθημα ευφορίας στους χρήστες, που προκύπτει από την επιβεβαίωση (like ή αντιστοίχιση). Αν και οι ακριβείς βιολογικοί μηχανισμοί δεν είναι πλήρως κατανοητοί, πιθανολογεί την εμπλοκή ενός κυκλώματος ανταμοιβής τύπου ντοπαμίνης.
«Γνωρίζουμε ότι η ντοπαμίνη συμμετέχει σε ποικίλες εθιστικές διαδικασίες και υπάρχουν ενδείξεις ότι σχετίζεται και με τον εθισμό στην οθόνη», αναφέρει.
Το κενό στην επιστημονική κατανόηση του online dating
Το πεδίο των διαδικτυακών γνωριμιών παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητο. Οι αλγόριθμοι που χρησιμοποιούν οι εφαρμογές είναι ιδιόκτητοι και αδιαφανείς, ενώ η επιστημονική έρευνα γύρω από τις επιπτώσεις τους στους χρήστες είναι περιορισμένη.
Η καθηγήτρια Amie Gordon από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν σημειώνει ότι η πρόβλεψη συμβατότητας εξακολουθεί να αποτελεί «ένα μεγάλο άλυτο μυστήριο» για τους ερευνητές διαπροσωπικών σχέσεων.
Η Match Group αρνήθηκε να διευκρινίσει τις παραμέτρους με τις οποίες καθορίζεται η συμβατότητα. Ωστόσο, ο διευθύνων σύμβουλος της Hinge, Justin McLeod, δήλωσε στο περιοδικό Fortune ότι η εφαρμογή δεν βασίζεται σε «δείκτη ελκυστικότητας», αλλά δημιουργεί ένα «προφίλ γούστου» με βάση τα ενδιαφέροντα των χρηστών και τα πρότυπα των επιλογών τους. Επιπλέον, σύμφωνα με την εταιρεία, χρησιμοποιείται ο αλγόριθμος Gale-Shapley για την επιλογή πιθανών ταιριαστών.
Υφίσταται σχεδιασμός με στόχο τον εθισμό;
Όπως και οι περισσότερες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, έτσι και οι εφαρμογές γνωριμιών επιδιώκουν την αυξημένη διατήρηση της προσοχής των χρηστών.
Η δρ Kathryn Coduto, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, τονίζει: «Οι εφαρμογές γνωριμιών είναι εμπορικές επιχειρήσεις. Στόχος τους είναι το οικονομικό όφελος, το οποίο επιτυγχάνεται μέσω της παραμονής των χρηστών στις πλατφόρμες τους».
Η Match Group, ωστόσο, αρνείται τις κατηγορίες περί σχεδιασμού για εθισμό και δηλώνει: «Προσπαθούμε καθημερινά να φέρνουμε ανθρώπους κοντά μέσω ραντεβού και να τους οδηγούμε εκτός της εφαρμογής». Ο McLeod υποστηρίζει ότι ο αλγόριθμος της Hinge δεν έχει σκοπό την προτροπή σε πληρωμένες υπηρεσίες.
Η δρ Fisher, επιστημονική σύμβουλος της Match.com, συμφωνεί ότι το επιχειρηματικό συμφέρον εξυπηρετείται περισσότερο όταν οι χρήστες επιτυγχάνουν ερωτική σύνδεση και συστήνουν την εφαρμογή σε άλλους.
Η καθηγήτρια Cheng “Chris” Chen από το Πανεπιστήμιο Elon επισημαίνει πως ο σχεδιασμός των εφαρμογών δεν είναι ουδέτερος: «Το swipe είναι διασκεδαστικό και θυμίζει παιχνίδι», ενώ προσθέτει πως «οι ειδοποιήσεις και οι απρόβλεπτες ανταμοιβές κρατούν τον εγκέφαλο σε εγρήγορση».
Κοινωνικά δίκτυα, ψυχική υγεία ή οι ίδιες οι εφαρμογές;
Η επιστημονική κοινότητα έχει καταγράψει συμπεριφορές παρόμοιες με εκείνες που παρατηρούνται και στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
Ο Aboujaoude παρατηρεί ότι οι χρήστες καταφεύγουν στις εφαρμογές για ενίσχυση της αυτοεκτίμησης ή για προσωρινή συναισθηματική ικανοποίηση. Ωστόσο, η συζήτηση περί «εθισμού» παραμένει ανοιχτή.
Η Coduto δηλώνει επιφυλακτική ως προς την ιατρική κατηγοριοποίηση της συμπεριφοράς αυτής, καθώς δεν υφίσταται επίσημος ορισμός εθισμού σε πλαίσια κοινωνικής δικτύωσης και ο DSM-5 δεν αναγνωρίζει επίσημα τέτοια διαταραχή. Ωστόσο, παρατηρούνται χαρακτηριστικά όπως η καταναγκαστική χρήση και τα συμπτώματα στέρησης.
Οι πιο επιρρεπείς είναι άτομα με κοινωνικό άγχος και μοναξιά. Ο Aboujaoude σημειώνει ότι ορισμένοι χρησιμοποιούν τις εφαρμογές ως μηχανισμό αντιμετώπισης ψυχικών δυσκολιών, με αποτέλεσμα τη μειωμένη ικανοποίηση και την εμφάνιση παθολογικών προτύπων χρήσης.
Αναγκαία η νηφάλια αποτίμηση
Παρά τη δημόσια ανησυχία, ενδέχεται να πρόκειται εν μέρει για υπερβολική αντίδραση.
Ο καθηγητής Michael Rosenfeld από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ σημειώνει πως ετησίως σχηματίζονται περίπου 15 εκατομμύρια νέες ερωτικές ή σεξουαλικές σχέσεις στις ΗΠΑ.
«Δεν συμφωνώ ότι η Match Group εκμεταλλεύεται τους ανθρώπους. Αντιθέτως, θεωρώ ότι επιτελεί αποτελεσματικά τον σκοπό της», δηλώνει. Όμως, προσθέτει ότι «το πλήθος των επιλογών δυσκολεύει τους χρήστες να εντοπίσουν το απόλυτα ταιριαστό πρόσωπο — κάτι που προκαλεί απογοήτευση».
Οι ειδικοί προτείνουν τόσο την ενίσχυση της αυτογνωσίας των χρηστών όσο και τον επανασχεδιασμό των εφαρμογών ώστε να δίνουν έμφαση στη γνήσια σύνδεση και όχι στην άμεση ανταμοιβή.
«Φανταστείτε μια εφαρμογή που σας υπενθυμίζει: “Έχετε κάνει swipe 50 φορές τα τελευταία 5 λεπτά. Ίσως είναι ώρα για ένα διάλειμμα”», προτείνει η Chen. Μια τέτοια δυνατότητα ενισχύει την αυτοπαρατήρηση και την υπεύθυνη χρήση.
