Το διαζύγιο δεν είναι μόνο μια συναισθηματικά δύσκολη διαδικασία· είναι και μια πραγματική ανατροπή στην καθημερινότητα. Ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα που προκύπτουν σχεδόν άμεσα μετά τη ρήξη ενός γάμου είναι το εξής:
Ποιος φεύγει από το σπίτι;
Το ερώτημα αυτό δεν έχει πάντα εύκολη ή «δίκαιη» απάντηση, καθώς εξαρτάται τόσο από νομικές παραμέτρους (ποιος έχει το δικαίωμα χρήσης της κατοικίας) όσο και από πραγματικές συνθήκες (ποιος έχει τη φροντίδα των παιδιών, ποιος είναι ιδιοκτήτης, ποιος μπορεί να μετακινηθεί κ.ά.).
Ακολουθεί μια αναλυτική παρουσίαση του πλαισίου, ώστε να γνωρίζεις τι πραγματικά ισχύει στην Ελλάδα το 2025. Σε κάθε περίπτωση οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να λαμβάνουν συμβουλές από δικηγόρο.
Δείτε εδώ πώς να εκδώσετε συναινετικό διαζύγιο μέσω gov.gr με λίγα κλικ
Νομικό πλαίσιο: ποιος έχει δικαίωμα να παραμείνει στην οικογενειακή κατοικία
Σύμφωνα με το οικογενειακό δίκαιο, η «οικογενειακή στέγη» είναι ο χώρος που χρησιμεύει ως κοινή κατοικία των συζύγων κατά τη διάρκεια του γάμου. Μετά τη διάσταση ή το διαζύγιο, μπορεί να προκύψει διαφορά ως προς τη χρήση της.
Ο Αστικός Κώδικας (άρθρο 1393) ορίζει ότι το δικαστήριο μπορεί να παραχωρήσει τη χρήση της οικογενειακής στέγης σε έναν από τους δύο συζύγους, αν υπάρχει ανάγκη προστασίας του ίδιου ή των παιδιών.
Αυτό σημαίνει ότι:
Αν υπάρχουν ανήλικα παιδιά, προτεραιότητα έχει συνήθως ο γονέας που αναλαμβάνει την επιμέλειά τους.
Αν δεν υπάρχουν παιδιά, το δικαστήριο εξετάζει οικονομικές, κοινωνικές και υγειονομικές συνθήκες — για παράδειγμα, ποιος σύζυγος μπορεί πιο εύκολα να εξασφαλίσει νέα κατοικία.
Η απόφαση αυτή δεν αλλάζει την ιδιοκτησία του ακινήτου. Δηλαδή, ακόμα κι αν το σπίτι ανήκει εξ ολοκλήρου στον έναν σύζυγο, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει στον άλλον να παραμείνει προσωρινά εκεί, εφόσον συντρέχουν σοβαροί λόγοι.
Τι γίνεται όταν το σπίτι ανήκει μόνο στον έναν σύζυγο
Αν η οικογενειακή κατοικία είναι ιδιοκτησία του ενός συζύγου, αυτό δεν σημαίνει ότι ο άλλος υποχρεούται να φύγει αμέσως.
Το δικαστήριο μπορεί να παραχωρήσει δικαίωμα χρήσης, όχι όμως κυριότητας. Έτσι, ο μη ιδιοκτήτης μπορεί να συνεχίσει να κατοικεί στο σπίτι για ορισμένο χρονικό διάστημα, αν αποδειχθεί ότι δεν έχει άλλη εναλλακτική ή ότι εκεί διαμένουν ανήλικα παιδιά.
Παράδειγμα: Αν η σύζυγος έχει την επιμέλεια των παιδιών και ο σύζυγος είναι ιδιοκτήτης του σπιτιού, το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει ότι η μητέρα και τα παιδιά παραμένουν στο σπίτι, ενώ ο πατέρας πρέπει να αποχωρήσει, παρότι είναι ο ιδιοκτήτης.
Αν το σπίτι είναι κοινό – συνιδιοκτησία
Στην περίπτωση που το σπίτι ανήκει και στους δύο, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Η χρήση μπορεί να αποδοθεί προσωρινά στον έναν σύζυγο, αλλά ο άλλος διατηρεί το ποσοστό του.
Αν δεν υπάρξει συνεννόηση, η υπόθεση οδηγείται στο δικαστήριο, το οποίο αποφασίζει ποιος έχει μεγαλύτερη ανάγκη να παραμείνει εκεί.
Πρακτικά, όταν υπάρχουν παιδιά, ο γονέας που έχει την επιμέλεια παραμένει συνήθως στο σπίτι, για να μη διαταραχθεί η καθημερινότητα των ανηλίκων.
Τι γίνεται αν κανείς δεν θέλει να φύγει
Στην πράξη, συχνά και οι δύο σύζυγοι επιμένουν να παραμείνουν στο σπίτι, είτε για λόγους συναισθηματικούς είτε οικονομικούς. Σε αυτή την περίπτωση:
Αν δεν υπάρχει συμφωνία, μόνο δικαστική απόφαση μπορεί να καθορίσει ποιος θα παραμείνει.
Οποιαδήποτε βίαιη ή αυθαίρετη απομάκρυνση ενός συζύγου από τον άλλον (π.χ. αλλαγή κλειδαριάς, αποκλεισμός πρόσβασης) μπορεί να θεωρηθεί παράνομη και να επιφέρει ποινικές συνέπειες.
Η συμβουλή των νομικών είναι να επιλέγεται προσωρινή συναινετική λύση μέχρι την έκδοση απόφασης, ώστε να αποφευχθούν συγκρούσεις και καταγγελίες.
Δείτε εδώ πώς να λάβετε δωρεάν νομική βοήθεια στην Ελλάδα
Η περίπτωση της ενδοοικογενειακής βίας
Αν ένας από τους δύο συζύγους ασκεί βία ή απειλεί την ασφάλεια του άλλου ή των παιδιών, τότε τα πράγματα αλλάζουν ριζικά.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, σύμφωνα με τον Νόμο 3500/2006, μπορεί να εκδοθεί απόφαση απομάκρυνσης του βίαιου συζύγου από την οικογενειακή στέγη. Αυτό μπορεί να γίνει άμεσα και προσωρινά, ακόμη και χωρίς την ολοκλήρωση της διαδικασίας του διαζυγίου.
Η προστασία της σωματικής και ψυχικής υγείας προηγείται οποιουδήποτε ιδιοκτησιακού ή νομικού δικαιώματος.
Τι γίνεται με τα έξοδα και τους λογαριασμούς
Όταν ένας από τους δύο μένει στην οικογενειακή στέγη μετά τον χωρισμό, συνήθως αναλαμβάνει τα λειτουργικά έξοδα (ρεύμα, νερό, κοινόχρηστα).
Αν το ακίνητο ανήκει και στους δύο, μπορεί να ζητηθεί αποζημίωση χρήσης από τον άλλο σύζυγο, εφόσον παραμένει αποκλειστικά εκεί χωρίς τη συναίνεση του συνιδιοκτήτη.
Πραγματικά δεδομένα: τι γίνεται στην πράξη
Στην καθημερινότητα, πολλά ζευγάρια καταλήγουν σε άτυπες συμφωνίες. Για παράδειγμα:
Ο ένας φεύγει προσωρινά σε συγγενείς ή νοικιάζει διαμέρισμα.
Αν υπάρχουν παιδιά, παραμένουν με τον έναν γονέα, συνήθως αυτόν που είχε την κύρια φροντίδα ήδη πριν τη διάσταση.
Συχνά, τα ζευγάρια συνεχίζουν να διαμένουν μαζί μέχρι να ρυθμιστούν οικονομικά ζητήματα ή να ολοκληρωθεί η διαδικασία του διαζυγίου.
Ωστόσο, αυτή η κατάσταση είναι ψυχολογικά επιβαρυντική και δεν συνιστάται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η συνύπαρξη σε συνθήκες έντασης μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω συγκρούσεις.
Γενικά το ποιος φεύγει από το σπίτι μετά το διαζύγιο δεν είναι θέμα “δικαιοσύνης” αλλά νομικής και κοινωνικής ισορροπίας. Το δικαστήριο εξετάζει τις ανάγκες, τα παιδιά, την οικονομική δυνατότητα και τις συνθήκες κάθε περίπτωσης. Ο κανόνας που προκύπτει είναι ότι παραμένει εκείνος που έχει τη μεγαλύτερη ανάγκη προστασίας — συνήθως ο γονέας που έχει την επιμέλεια των ανηλίκων.
Η καλύτερη λύση, ωστόσο, είναι πάντα η συνεννόηση. Ένα ήρεμο, ώριμο πλαίσιο συνδιαλλαγής μπορεί να μειώσει τον πόνο του διαζυγίου και να κάνει τη μετάβαση στη νέα ζωή πιο ομαλή για όλους.
