Σε περιόδους καύσωνα τα φυτά χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν. Οι υψηλές θερμοκρασίες και οι έντονες ακτίνες του ήλιου -ειδικά τις μεσημεριανές ώρες- μπορούν να δημιουργήσουν σημαντικά προβλήματα στην ανάπτυξη, στην ανθοφορία και στην παραγωγή καρπών.
Σε αρκετές περιπτώσεις οι ζημιές που παθαίνουν λόγω της έντονης ζέστης μπορεί να είναι μη αναστρέψιμες. Εκτός από τα προβλήματα που δημιουργούνται από τον ήλιο, την περίοδο του καλοκαιριού τα φυτά είναι ιδιαιτέρως ευάλωτα και παρουσιάζουν μεγάλη ευαισθησία σε προσβολές από ασθένειες και έντομα.
Οι υψηλές θερμοκρασίες, ο έντονος ήλιος και η ξηρή ατμόσφαιρα προκαλούν σημαντικά προβλήματα στις βασικές λειτουργίες των φυτών. Ως αποτέλεσμα παρουσιάζεται εκτεταμένη καταστροφή των κυττάρων των φυτών με αρνητικές συνέπειες στη βλάστηση, στο σχηματισμό λουλουδιών, στην καρπόδεση, καθώς και στην παραγωγή ποιοτικών καρπών. Παράλληλα, την περίοδο του καλοκαιριού, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών εμφανίζονται πολλά έντομα και ασθένειες που παρασιτούν στα ταλαιπωρημένα φυτά.
Τα πιο συχνά προβλήματα λόγω καύσωνα είναι τα εξής:
α) Ζημιές από τον καύσωνα στα λαχανικά
Τα περισσότερα καλοκαιρινά λαχανικά, όπως για παράδειγμα η καλλιέργεια της ντομάτας, η καλλιέργεια της πιπεριάς, η καλλιέργεια της αγγουριάς, η καλλιέργεια της μελιτζάνας, η καλλιέργεια του κολοκυθιού, η καλλιέργεια του πεπονιού και η καλλιέργεια του καρπουζιού εμφανίζουν εγκαύματα σε φύλλα και καρπούς λόγω την έντονης ηλιοφάνειας. Οι υψηλές θερμοκρασίες και η έντονη ακτινοβολία μπορεί να δημιουργήσει και καψίματα στα άνθη και γενικότερα προβλήματα στην ανθοφορία και την καρπόδεση των περισσότερων κηπευτικών καλλιεργειών.
β) Ζημιές από τον καύσωνα στα καρποφόρα δέντρα
Αρκετά καρποφόρα δέντρα παθαίνουν σημαντικές ζημιές την περίοδο του καλοκαιριού λόγω καύσωνα. Αρχικά, τα ευαίσθητα νεαρά δενδρύλλια εσπεριδοειδών (λεμονιά, πορτοκαλιά, μανταρινιά) και υποτροπικών φυτών (αβοκάντο, μάνγκο, μπανανιά) παθαίνουν εγκαύματα στο φύλλωμα και χρειάζονται προσοχή ειδικά κατά τα πρώτα 1-2 χρόνια μετά την φύτευση τους.
γ) Ζημιές από τον καύσωνα στα λουλούδια και στα καλλωπιστικά φυτά
Τα καλλωπιστικά φυτά λόγω καύσωνα και υψηλών θερμοκρασιών μπορεί να παρουσιάσουν κιτρινίσματα στα φύλλα και ξηράνσεις στα λουλούδια τους. Οι ξηροθερμικές συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη του τετράνυχου που δημιουργεί έντονες ξηράνσεις και στρίψιμο φύλλων και γενικότερα προκαλεί καχεξία στα φυτά. Σε συνθήκες καύσωνα, τα φυτά δεν μπορούν να απορροφήσουν νερό άμεσα από το χώμα, ενώ παράλληλα δεν αναπτύσσεται καλά το ριζικό τους σύστημα, με αποτέλεσμα σε αρκετές περιπτώσεις τα φυτά να ζορίζονται και να ξεραίνονται. Για τον ίδιο λόγο, αποφεύγουμε τις φυτεύσεις καλλωπιστικών φυτών σε περιόδους έντονης ζέστης.
Πώς προστατεύουμε τα φυτά από τη ζέστη και τον καύσωνα
Για την προστασία από τη ζέστη, τον ήλιο και τις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού, ακολουθούμε τα εξής βήματα για τη φροντίδα των φυτών:
1. Ποτίζουμε τακτικά τα φυτά με περισσότερο νερό
Για να βοηθήσουμε τα φυτά να είναι δροσερά την περίοδο της ημέρας, πραγματοποιούμε τακτικά ποτίσματα, ίσως και καθημερινά, κατά το σούρουπο ή νωρίς το πρωί για να μπορέσουν να αντέξουν στις υψηλές θερμοκρασίες. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το μεσημεριανό πότισμα μπορεί να δημιουργήσει αρκετά προβλήματα στα φυτά σε συνθήκες καύσωνα. Προσέχουμε παράλληλα να μην ποτίζουμε υπερβολικά, καθώς σε συνθήκες υπερβολικής υγρασίας μπορεί να προκληθούν σαπίσματα στη ρίζα των φυτών και πτώση φύλλων.
2. Βρέχουμε τα φύλλα για αύξηση υγρασίας
Για να αντέξουν τα φυτά σε συνθήκες καύσωνα, διαβρέχουμε το φύλλωμα των φυτών, κατά τις νυχτερινές ώρες. Αυτό είναι πολύ σημαντικό ειδικά για τα φυτά εσωτερικού χώρου, καθώς επίσης για φυτά εξωτερικού χώρου που αναπτύσσονται σε δροσερό περιβάλλον, όπως η γαρδένια, η καμέλια και ο φίκος. Βέβαια είμαστε προσεκτικοί και αποφεύγουμε την διαβροχή των φύλλων, όταν έχει ηλιοφάνεια γιατί θα δημιουργηθούν εγκαύματα στα φύλλα.
3. Μεταφέρουμε τις γλάστρες σε δροσερό σκιερό σημείο
Τα φυτά που έχουμε σε γλάστρες και ειδικά όσα είναι ευαίσθητα στον έντονο ήλιο, μπορούμε να τα μεταφέρουμε σε βορεινό ή δυτικό σημείο της αυλής ή του μπαλκονιού. Για να τα προστατέψουμε, διατηρούμε τα φυτά σε σημεία λιγότερο ήλιο και περισσότερη δροσιά για όλη την περίοδο του καύσωνα και των υψηλών θερμοκρασιών.
4. Δε βάζουμε λίπασμα
Αποφεύγουμε να βάζουμε λίπασμα στα φυτά τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού, καθώς μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στις λειτουργίες των φυτών. Ειδικά τα αμμωνιακά λιπάσματα και η κοπριά επιφέρουν σημαντικό στρες στα φυτά, τα οποία προσπαθούν να ανταπεξέλθουν στον καλοκαιρινό καύσωνα.
5. Προστατεύουμε τα φυτά με ειδικό δίχτυ
Μία απλή και ιδιαίτερα αποτελεσματική λύση για να μην έρχονται τα φυτά σε απευθείας επαφή με τις δυνατές ακτίνες του μεσημεριανού ήλιου του καλοκαιριού είναι η χρήση ειδικού διχτυού προστασίας. Με τη χρήση του ειδικού διχτιού ηλιοπροστασίας, περιορίζουμε τα εγκαύματα στο φύλλωμα σε συνθήκες καύσωνα και διατηρούμε την καλή ανάπτυξη των φυτών.
6. Ψεκάζουμε το φύλλωμα με ζεόλιθο ή καολίνη
Σε συνθήκες καύσωνα και έντονης ηλιοφάνειας, μπορούμε να ψεκάσουμε τα φυτά με οικολογικά σκευάσματα καολίνη ή ζεόλιθου που δημιουργούν ένα λευκό επίχρισμα πάνω στη φυλλική επιφάνεια των φυτών. Με αυτό τον τρόπο, σχηματίζεται ένα αδιαπέρατο στρώμα προστασίας που αποτελεί ασπίδα για τις έντονες ακτίνες του ήλιου και εξασφαλίζει την καλή κατάσταση των φυτών.
7. Προσθέτουμε υγρό εκχύλισμα από φύκια στα φυτά
Σε συνθήκες καύσωνα ποτίζουμε ή ψεκάζουμε τα φυτά μας με οικολογικό εκχύλισμα φυκιών. Λόγω των φυσικών ορμονών που περιέχουν, τα φύκια βοηθούν σημαντικά την αναπλήρωση των κατεστραμμένων κυττάρων των φυτών σε συνθήκες υπερβολικής ζέστης.