Το βιβλίο του συγγραφέα, Τάσου Σκλάβου, με τίτλο «Ο ύστερος Πουλαντζάς και ο δημοκρατικός δρόμος προς τον σοσιαλισμό: Όρια και προβληματισμοί» κυκλοφoρεί από τις εκδόσεις Κουκκίδα.
Πρόκειται για ένα συγγραφικό εγχείρημα, το οποίο επιχειρεί να μελετήσει το θεωρητικό μονοπάτι του δημοκρατικού δρόμου προς το σοσιαλισμό, όπως αυτό εκφράστηκε μέσα από τις ύστερες θεωρητικές παραδοχές του σπουδαίου Έλληνα φιλοσόφου, Νίκου Πουλαντζά.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η έρευνα αυτή φιλοδοξεί να ερευνήσει το κατά πόσο η θεωρία του Πουλαντζά για τον δημοκρατικό δρόμο προς το σοσιαλισμό αποτέλεσε μια ρεαλιστική και εφαρμόσιμη πρόταση μετάβασης, αλλά και να διαπιστώσει ποιες πτυχές της θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο ανάπτυξης μιας σύγχρονης πρότασης μετάβασης.
Είναι γεγονός πως ένα βιβλίο για τον Νίκο Πουλαντζά δεν αποτελεί κάποια πρωτότυπη συγγραφική προσπάθεια, αφού το έργο του κορυφαίου Έλληνα στοχαστή του κράτους έχει απασχολήσει επανειλημμένως τους σύγχρονους μελετητές, όμως συνεχίζει να αποτελεί μια αστείρευτη πηγή έμπνευσης και προβληματισμού, παρότι έχουν περάσει κιόλας σαράντα χρόνια από τον απροσδόκητο χαμό του.
Δείτε ακόμα: Τα Αρβανίτικα στις απογραφές του ελληνικού κράτους
Πώς ο Νίκος Πουλαντζάς συνεχίζει να είναι επίκαιρος
Αυτή η ανθεκτικότητα του πουλαντζιανού έργου δεν θα πρέπει να μας προκαλεί κάποια έκπληξη, υπό την έννοια πως ο Πουλαντζάς δικαίως συγκαταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων σύγχρονων μαρξιστών διανοητών. Το έργο του Νίκου Πουλαντζά αποτελεί μια πολύτιμη και διαχρονική κληρονομιά για όλους τους νεότερους μελετητές του μαρξισμού γενικότερα και του κράτους ειδικότερα, οι οποίοι οφείλουν να αναμετρηθούν με τα καίρια ερωτήματα που θέτει, τα οποία παραμένουν επίκαιρα.
Πέραν πάσης αμφιβολίας, το θεωρητικό έργο του Νίκου Πουλαντζά αποτέλεσε μια σημαντική και αξιοσημείωτη συνεισφορά σε μια, μαρξιστικής αναφοράς, ανάλυση του καπιταλιστικού κράτους και των δομών του. Πρόκειται, ωστόσο, για μια διαδρομή με ανισόπεδους θεωρητικούς κόμβους, η οποία είχε ως αφετηρία τον λεγόμενο στρουκτουραλισμό και τον έντονο επηρεασμό από το έργο του Λουί Αλτουσέρ και κατάληξη την εγγραφή στο ευρωκομμουνιστικό ρεύμα -έστω και υπό μία πιο αριστερή εκδοχή του- και την προώθηση της αμφίσημης στρατηγικής του «δημοκρατικού δρόμου προς το σοσιαλισμό», η οποία βρίσκεται στο ερευνητικό κέντρο του παρόντος συγγραφικού εγχειρήματος.
Η παρούσα συγγραφική απόπειρα επιχειρεί να «διαβάσει» ξανά το έργο του Νίκου Πουλαντζά σε μιαν εποχή, όπου η κυρίαρχη σκέψη προσπαθεί να μας πείσει πως μαζί με την ιστορία τελείωσε και η πολιτική, σε μιαν εποχή που η φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία αντιμετωπίζεται σε διεθνές επίπεδο ως ένα «τελειοποιημένο» καθεστώς, στο οποίο δεν χωρεί καμία αμφισβήτηση και επομένως όχι απλώς δεν εγείρεται ζήτημα ανατροπής της, αλλά ούτε καν εμπλουτισμού της. Η κοινοβουλευτική δημοκρατία έχει παγιωθεί ως αμετακίνητο θεσμικό ιδεώδες και έχει σχεδόν εκλείψει κάθε συζήτηση για μετατροπή ή υπέρβασή της.
Συνεπώς, καθίσταται σαφές πως οι πολιτικοί και κοινωνικοί όροι της εποχής του Πουλαντζά, τότε που ήταν ακόμα ανοιχτή η συζήτηση της δικτατορίας του προλεταριάτου ή της άμεσης συμμετοχικής δημοκρατίας, απέχουν παρασάγγας από τη σημερινή πραγματικότητα. Σε αυτό το πλαίσιο και η πολιτική και ιδεολογική σύγκρουση εντός των κρατικών μηχανισμών, μια θεματική που αποτέλεσε κεντρικό πυλώνα της συλλογιστικής του ύστερου Πουλαντζά, έχει πάψει να αποτελεί πεδίο του αριστερού πολιτικού λόγου, μιας Αριστεράς χωρίς πρόθεση αμφισβήτησης της παγιωμένης φιλελεύθερης δημοκρατικής πραγματικότητας, αλλά πλήρως ενταγμένης σε αυτή.
Η επικαιρότητα, λοιπόν, του έργου του Πουλαντζά απορρέει κυρίως από την έντονη ανησυχία που ο ίδιος εξέφραζε για την κρίσιμη στρατηγική στιγμή που βρισκόταν το εργατικό κίνημα στην εποχή του, έστω και αν η πρότασή του για έναν δημοκρατικό σοσιαλιστικό μετασχηματισμό δεν καρποφόρησε. Μα πάνω από όλα πηγάζει από την επιτακτική ανάγκη αναστοχασμού της θεωρίας του κράτους, η οποία έχει ατονήσει στις μέρες μας.
Δείτε ακόμα: Ντρέδες: Η εμφύλια διαμάχη του 1823 και ο ρόλος του Παπατσώρη
[Λίγα λόγια από το οπισθόφυλλο του βιβλίου]: Ο Νίκος Πουλαντζάς δικαίως συγκαταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων σύγχρονων μαρξιστών διανοητών. Κατά τη διάρκεια της σύντομης ζωής του, παρήγαγε πλούσιες θεωρητικές επεξεργασίες, με πυρήνα το καπιταλιστικό κράτος, τις κοινωνικές τάξεις και τη σοσιαλιστική στρατηγική.
Μέσα σε αυτή τη μικρή μα συνάμα έντονη θεωρητική διαδρομή, όπως είναι λογικό, τα επιχειρήματά του δεν υπήρξαν πάντοτε ικανοποιητικά ή πειστικά: άλλωστε ο ίδιος προχώρησε στην αναίρεση διατυπώσεων του πρώιμου έργου του, ενώ στο ύστερο έργο του υπάρχουν σημεία έντασης και δυσκολίες. Με θεωρητική τόλμη, ποτέ δεν έμεινε αγκυλωμένος σε ένα γενικόλογο όραμα ανατροπής αλλά, αντιθέτως, επιζητούσε εναγωνίως εφαρμόσιμες προτάσεις, προσαρμοσμένες στις ανάγκες της συγκυρίας, όσο και αν προσέκρουαν συχνά σε θεωρητικές αντιφάσεις.
Για ποιον λόγο, αυτήν τη στιγμή, μια μελέτη για τον Πουλαντζά; Διότι ακόμα και αν οι προσδοκίες του διαψεύστηκαν, ακόμα και αν οι συγκεκριμένες μορφές πάλης που επεξεργάστηκε δεν προσφέρονται στην τρέχουσα συγκυρία, εντούτοις οι θεωρητικές παραδοχές του, παρά τις επιμέρους αντιφάσεις και αμφισημίες τους, παραμένουν πολύτιμη συμβολή στον επίπονο αγώνα επανασχεδιασμού μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής υπέρβασης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και μετάβασης σε μια ουσιαστικά δημοκρατική σοσιαλιστική κοινωνία.
Δείτε ακόμα: Πώς οι «Μεγάλες Ιδέες» γεννούν Μικρασιατικές Καταστροφές
Βιογραφικό του συγγραφέα:
Ο Τάσος Σκλάβος γεννήθηκε το 1989 στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Καλαμάτα. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Δημόσια Διοίκηση, έκανε μεταπτυχιακά στη Διακυβέρνηση και τις Δημόσιες Πολιτικές, ενώ το 2022 αναγορεύτηκε διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Είναι δημοσιογράφος, μέλος της ΕΣΗΕΑ και έχει εργαστεί σε ενημερωτικούς ιστοτόπους. Οι συγγραφικές του ανησυχίες εκτείνονται σ’ ένα πολυεπίπεδο πλαίσιο λογοτεχνικών, πολιτικοκοινωνικών και λαογραφικών ζητημάτων.
Έργα του:
-Ένα βιβλίο για τον Οδυσσέα (Ηδυέπεια, 2018)
-Όταν γνώρισα τα μάτια σου (24γράμματα, 2020)
-Από του Λάπι έρχομαι (Καμπύλη, 2021)
-Ο ύστερος Πουλαντζάς και ο δημοκρατικός δρόμος προς τον σοσιαλισμό: Όρια και προβληματισμοί (Κουκκίδα, 2024).
