Πόσες παιδικές χαρές έχει ο δήμος στον οποίο κατοικείτε; Πόσα σχολεία λειτουργούν στην περιοχή σας; Τα σκουπίδια που ρίχνετε στον κάδο ανακύκλωσης ανακυκλώνονται πραγματικά ή καταλήγουν στη χωματερή; Είναι ακριβά τα δημοτικά τέλη στον δήμο σας σε σχέση με άλλους; Ποια είναι τα έσοδα και κυρίως ποια είναι τα έξοδά του; Υπάρχει προοπτική να βελτιωθούν οι προσφερόμενες υπηρεσίες;
Σε αυτά και πολλά ακόμη ερωτήματα των πολιτών θα απαντάει η πλατφόρμα http://deiktesota.gov.gr που αναμένεται να ανέβει στο gov.gr μέσα στον Νοέμβριο και οργανώνεται από το υπουργείο Εσωτερικών σε συνεργασία με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Πρόκειται για ένα εργαλείο λογοδοσίας, αλλά και χάραξης πολιτικής, το οποίο έχει θεσμοθετηθεί πριν από έναν χρόνο και αφορά τη συλλογή και υποβολή συγκεκριμένων στοιχείων για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης προς το υπουργείο Εσωτερικών, έτσι ώστε να καταγραφούν οι ανάγκες, να περιοριστεί η σπατάλη και η κακοδιαχείριση, αλλά και να αξιολογηθούν οι επιδόσεις των ΟΤΑ, οι οποίοι χρηματοδοτούνται από το κράτος.
Πρόθεση του υπουργού Εσωτερικών Θόδωρου Λιβάνιου, ο οποίος από τη θέση του αναπληρωτή υπουργού είχε υπογράψει την απόφαση τον περασμένο Δεκέμβριο, είναι η σχετική πλατφόρμα να είναι ανοιχτή προς τους πολίτες έτσι ώστε να υπάρχει έλεγχος και από κάτω προς τα πάνω.
Διαφάνεια και συμμετοχή
«Για τις βόρειες χώρες η πολιτική των ανοιχτών δεδομένων όσον αφορά τα οικονομικά στοιχεία των δημοσίων οργανισμών και των ΟΤΑ είναι μια συνήθης τακτική. Οι πολιτικοί θέλουν να γνωρίζουν οι πολίτες τι κονδύλια υπάρχουν διαθέσιμα και τους προσκαλούν να συμμετέχουν στην απόφαση και άρα και στην ευθύνη. Συναποφασίζουν.
Μπορεί, για παράδειγμα, να πει ο δήμαρχος υπάρχει Χ ποσό χρημάτων. Χρειαζόμαστε να φτιαχτεί η πλατεία, αλλά και να ανακαινιστεί το σχολείο, αλλά δεν έχουμε τα χρήματα και για τα δύο. Αποφασίστε τι θέλετε», λέει στην «Κ» ο Νικόλαος Χλέπας, καθηγητής Διοικητικής Επιστήμης και Δημοσίου Δικαίου στο ΕΚΠΑ με ειδίκευση στην περιφερειακή διοίκηση και αυτοδιοίκηση.
«Στην Ελλάδα όμως είμαστε μακριά από αυτή την πρακτική, δεν έχουμε κουλτούρα διαφάνειας – αν και η «Διαύγεια» έχει βελτιώσει πάρα πολύ τα δεδομένα. Συνήθως οι πολιτικοί αποφασίζουν μόνοι τους με τα δικά τους κριτήρια, με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό», συμπληρώνει.
Οι ΟΤΑ έχουν την υποχρέωση να αναρτούν στις ιστοσελίδες τους προϋπολογισμούς και ισολογισμούς, αλλά και άλλες πληροφορίες σε σχέση με τις υποδομές και τις παροχές τους. Ομως, όπως επισημαίνουν κύκλοι της αυτοδιοίκησης, λιγότεροι από δέκα δήμοι αναρτούν αυτά τα στοιχεία ώστε να πληροφορούν τους δημότες τους. Παράλληλα, πολλά δεδομένα, κυρίως οικονομικά, τυπικά θα πρέπει να αποστέλλονται στο Παρατηρητήριο των ΟΤΑ, υπηρεσία που λειτουργεί στο υπουργείο Εσωτερικών γι’ αυτόν τον σκοπό. Ομως, μετά την εποχή των μνημονίων φαίνεται ότι η διαδικασία ελέγχου κάπως ατόνησε.
Πηγές από το υπουργείο Εσωτερικών ανέφεραν ότι υπάρχουν στοιχεία διασκορπισμένα σε διάφορα μητρώα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν τελικά να χρησιμοποιηθούν για να εξαχθούν συμπεράσματα τα οποία θα βοηθήσουν στη χάραξη πολιτικής. «Το αν χρωστάει ένας δήμος είναι ένα θέμα. Αλλά από την άλλη, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζεις το ύψος των οφειλών του, τι του οφείλεται και ποιες είναι οι δυνατότητες είσπραξης», υπογραμμίζουν οι ίδιες πηγές.
Η αρμόδια διεύθυνση του υπουργείου Εσωτερικών συλλέγει όσα από αυτά τα στοιχεία υπάρχουν ήδη στα δημόσια ψηφιακά μητρώα που έχουν δημιουργηθεί. Τα υπόλοιπα θα πρέπει να τα συμπληρώσουν οι δήμοι σε συγκεκριμένες προθεσμίες μόλις ξεκινήσει η λειτουργία της πλατφόρμας και να τα επικαιροποιούν σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Το νέο ψηφιακό εργαλείο θα βοηθήσει να καταγραφούν οι ανάγκες κάθε δήμου ξεχωριστά, να περιοριστεί η σπατάλη και να αξιολογηθούν οι επιδόσεις των ΟΤΑ.
Πρακτικά, ο πολίτης αλλά και το κράτος θα μπορεί να έχει μπροστά του πολλά και σημαντικά στοιχεία σε σχέση με το προφίλ του δήμου του ή κάποιου άλλου δήμου που τον ενδιαφέρει: πόσοι είναι οι κάτοικοί του και ποια είναι η ηλικία τους; Πόσοι από αυτούς βρίσκονται σε σχολική ηλικία;
Εχει παιδικές χαρές και πόσες; Πόσοι γεννήθηκαν και πόσοι πέθαναν στον κάθε δήμο τον τελευταίο χρόνο; Πόσο είναι το οδικό του δίκτυο και σε τι κατάσταση βρίσκεται; Εχει ποδηλατόδρομο; Εχει κτίρια κλειστά τα οποία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν με κάποιον τρόπο; Πόσα σκουπίδια παράγουν οι δημότες του κάθε δήμου; Πόσες επιχειρήσεις και τι είδους λειτουργούν στα όρια της περιοχής του;
Ο κατάλογος των δεδομένων που θα μπορούν να αντληθούν είναι πολύ μεγάλος και με την κατάλληλη επεξεργασία πολύ χρήσιμος, για να ληφθούν αποφάσεις όσον αφορά τη χρηματοδότηση, τις υποδομές, αλλά και τις πολιτικές που χρειάζεται να εφαρμοστούν. Οι δείκτες αποδοτικότητας αφορούν κυρίως τα στοιχεία ανά δημότη, π.χ. όγκος απορριμμάτων ανά κάτοικο.
Προβλέπεται ότι θα θεσμοθετηθούν χρηματικά βραβεία για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων.
Δίκαιη αξιολόγηση
«Πολλές χώρες έχουν δείκτες επιδόσεων και για τη δημόσια διοίκηση και για τους δήμους. Μάλιστα θα έλεγα ότι είναι πιο εύκολο να μετρήσεις τις επιδόσεις των δήμων, γιατί είναι πολύ συγκεκριμένες οι υπηρεσίες και οι υποδομές. Από την άλλη όμως η δημιουργία δεικτών είναι ευαίσθητο πολιτικά θέμα. Ενα σύστημα μέτρησης, ένας τρόπος αξιολόγησης θα παράγει και συγκεκριμένα αποτελέσματα. Ομως η σημασία κάποιων πραγμάτων σε κάθε δήμο είναι διαφορετική. Ενδεικτικά υπάρχουν δήμοι όπου η ύπαρξη μιας οργανωμένης και εξοπλισμένης υπηρεσίας πολιτικής προστασίας είναι ζήτημα ζωής και θανάτου. Για άλλους δήμους όμως δεν είναι τόσο σημαντικό, οπότε είναι λογικό να επενδύουν αλλού περισσότερα χρήματα».